Op 8 september 2012 vond de jaarlijkse open monumentendag, onder een heerlijk zonnetje, plaats. De monumentendag stond dit jaar in het teken van de onthulling van het kunstwerk op het voormalige huys Hengelo.
Na de opgravingen, welke plaatsvonden in 1995, is door de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek(afgekort: ROB), besloten de plek tot archeologisch monument uit te roepen. Het gevolg van de monumentenstatus was dat de huysplaats werd vastgelegd met damwanden en dat ook de voorhof gevrijwaard werd van bouwwerkzaamheden. Beide waren tot ongeveer vijftien jaar na de opgraving verbonden door een moderne metalen brug. Een wandeling direct naar de huysplaats was niet mogelijk aangezien de oude grachtenloop ook in ere was hersteld.
Kort na de opgraving werden vanuit de Hengelose maatschappij en gemeente initiatieven genomen om bovenop het archeologische monument een kunstwerk te plaatsen. Er werd een bedrag ingezameld en vervolgens werd gekeken naar een ontwerp.
In 2002 werd de opdracht gegund aan de ontwerper Martin Riebeek uit Breda. Gekozen was voor een futuristisch ontwerp, waarbij middels fotos en films een ‘imaginaire tijdsmachine’ geschapen werd. Controversieel was de vliegende schotel, welke onderdeel uitmaakte van dit ontwerp. Vanuit de omliggende wijk Thiemsland bestond veel weerstand tegen het ontwerp. In juli 2009 werd bekend gemaakt dat de gemeente de gunning aan Riebeek introk.
In de periode hierna werd een werkgroep, met daarin bewoners van de wijk Thiemsland, in het leven geroepen om tot een gewenst resultaat te komen. Besloten werd een keuze te maken uit de ontwerpen van drie verschillende kunstenaars: Louis Reijnen, Nout Visser en Jeroen Hoogstraten. In april 2010 bezochten twee van de beoogde kunstenaars het historisch museum aan de beekstraat en de archeologische werkruimte in het voormalige stadskantoor. Hier konden zij met eigen ogen de archeologische vondsten bekijken en aanvullende informatie inwinnen over het huys Hengelo.
In mei 2010 werd bekend gemaakt dat was gekozen voor het ontwerp van kunstenaar Jeroen Hoogstraten.
Het ontwerp van Hoogstraten kreeg als naam mee: watereiland Huys Hengelo. Zoals de naam al doet vermoeden speelt water een grote rol bij het ontwerp. Middels een pomp loopt binnen twee uur volgens het eb- en vloed principe de huysplaats vol water. Bij de laagste waterstand is de kamerindeling van het huys zichtbaar. Vervolgens zijn de wanden van het huys zichtbaar, zoals ze tijdens de opgraving zijn teruggevonden. Indeling en omtrek zijn uitgevoerd in Chinese hardsteen. Tot slot loopt het volledige eiland onder, waarna middels een klep het water opnieuw naar de gracht wordt afgevoerd.
De officiële opening werd door wethouder Mulder op 8 september 2012 verricht.
Met name op de huysplaats is een kunstwerk zichtbaar De huysplaats is delen van de dag zichtbaar, als gevolg van een geconstrueerde eb- en vloedwerking. Op dit eiland is het grondplan van het huys aangebracht, zoals deze tijdens de opgraving zijn aangetroffen. Een onderscheid tussen de verschillende bewoningsfasen is niet aangebracht zodat het geheel nogal verwarrend is voor de toevallige passant. Om toch een duidelijk impressie weer te geven is aan de wal, rechts van de loopbrug, een hologramzuil aangebracht. Middels een projectie richting de huysplaats wordt het gebouw gereconstrueerd. Het kunstwerk is ontworpen door de Rotterdamse kunstenaar Jeroen Hoogstraten.
Voorafgaand aan de officiële doop hadden overlaten ‘s nachts een eigen plechtigheid gehouden waarbij een blik witte verf over de hologramzuil werd gegooid. De smurrie werd ‘s morgens snel verwijderd waarna de ceremonie plaats kon vinden. Aan de open monumentendag hebben verschillende vrijwilligers een bijdrage geleverd. Zo werden op het vooreiland enkele kraampjes ingericht, waar ondermeer filmpjes en vondsten werden getoond. Verschillende artikelen werden te koop aangeboden, waaronder de befaamde huys Hengelo-wijn. Verder liepen tijdens de open dag op het eiland en echte heer en vrouwe van huys Hengelo op het eiland rond. Gedurende de middag werd op het museum twee maal een presentatie gegeven waarbij de bescherming van de archeologische resten centraal stond. In de week voorafgaande aan de open dag waren op het stadhuis al verschillende ornamentele stukken van huys Hengelo te bewonderen. Verder is in deze periode de website van het museum vernieuwd.
Foto’s van de opening van het Watereiland Huys Hengelo.
