de kunstenaars

Het huys als inspiratie voor kunstenaars

Voordat de resten tijdens de opgraving in 1995 werden teruggevonden was onze kennis voornamelijk gebaseerd op historische bronnenonderzoek en daarnaast op enkele afbeeldingen. Wanneer we naar de afbeeldingen kijken dan zien we dat huys Hengelo met name wordt vermeld op oude topografische kaarten. Zoals de kaart van Sgrooten uit 1598, de kaart van Joan Blaeu uit 1665, of de Hottinger kaart uit het einde van de 18e eeuw .

De laatste kaart is overigens gedetailleerder dan de eerste voorbeelden. Het probleem is dat het gebouw dan meestal loodrecht van boven is afgebeeld en een overzicht van de zijden ontbreekt. Plaatjes van de buitenkant zijn veel schaarser. Tot nu toe zijn er twee afbeeldingen bekend. Zo is er een tekening, welke wordt toegeschreven aan Jacobus Stellingwerf leefde tussen 1667 en 1727. De tekening wordt alom als onbetrouwbaar aangeduid. Zo heeft Stellingwerf duizenden tekeningen gemaakt in slechts vijf jaar tijd. Nu is dat in de moderne tijd niet zo opvallend maar in d tijd van Stellingwerf waren de transportmogelijkheden en de wegen veel slechter. Daarnaast is het de vraag hoe natuurgetrouw de tekening is. In vergelijk met de uitkomsten van de opgraving in 1995 zijn er wel een aantal wezenlijke verschillen aan te wijzen. Stellingwerf was een broodtekenaar. Zijn opdrachtgevers zagen graag hun bezit prominent afgebeeld. Ook als dit betekende dat de hinderlijke waterput dan maar een aantal meter verder getekend moest worden. Helaas is er op dit moment geen alternatieve tekening van het huys bekend uit de tijd van Stellingwerf. Daarmee blijft de tekening dus wel gebruikt als vergelijkmateriaal. De tweede afbeelding is zestig jaar na de afbraak in 1821 vervaardigd door predikant Jacobus Craandijk, op aanwijzingen van de zoon van rentmeester en eerste burgemeester Jan Dijk. In vergelijk met de tekening van Stellingwerf zien we nu een compleet ander gebouw, namelijk een rechte vierkante kolos met een plat dak. De tekening wordt ondersteund door de verschillende kadasterkaarten die zijn gemaakt in 1821, waarop van boven ook een vierkant gebouw te zien is. Naast een tekening van de buitenkant heeft zoon Gerrit Dijk ook nog een overzicht gegeven van de kamers binnen het huys. De indeling lijkt niet logisch aangezien het vreemd is dat de adellijke freulekamer naast de keuken ligt. Een verdieping is trouwens ook niet aangegeven. Mogelijk was het huys in de laatste fase echt verarmd. Wel onderscheidde Dijk een verschil in muurdikte, wat kan wijzen op verbouwingen.

Beide afbeeldingen verschillen sterk van elkaar en lijken te wijzen op een drastische metamorfose van het gebouw in de tussenliggende periode. Op basis van de verschillende tekeningen hebben verschillende moderne Hengelose tekenaars geprobeerd een reconstructie te maken van het huys.